Een leuke ontmoeting in de zon kan zomaar uitmonden in iets moois. Maar bij thuiskomst blijkt er nog meer te zijn meegenomen dan een goed humeur: een infectieziekte veroorzaakt door intiem contact bijvoorbeeld. Hanna Bos, arts infectieziektebestrijding bij Soa Aids Nederland, reageert op zeven veelgehoorde uitspraken over soa’s: ,,Je kunt een soa hebben zonder dat je het weet.’’
Onveilig vrijen op zonnige bestemmingen ligt sneller op de loer. Dit zorgt er tijdens en kort na de zomerperiode voor dat het aantal seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) nog meer toeneemt. En dat terwijl het aantal soa’s al enorm aan het stijgen is de afgelopen jaren.
Soa Aids Nederland spreekt over een ‘zorgwekkende toename’ en zegt dat de seksuele gezondheid van de nu opgroeiende generatie in gevaar komt. Met name het aantal nieuwe gevallen van gonorroe en syfilis is alarmerend hoog. In 2023 was er een stijging van respectievelijk 31 en 8 procent. Sinds het stoppen van de financiering voor de Vrij Veilig-campagnes in 2011 is het condoomgebruik onder jongeren gestaag afgenomen en tegelijkertijd is het aantal diagnoses van soa’s toegenomen.
1. Van orale seks krijg je geen soa: fabel
,,Soa’s worden overgebracht via sperma, bloed, vaginaal vocht en bij contact tussen slijmvliezen. Slijmvliezen zitten onder andere in de anus, penis, de vagina en de mond. Van pijpen en beffen kun je dus wel degelijk een soa oplopen, zoals herpes, gonorroe, syfilis en HPV. Als een van beide sekspartners een soa in de keel heeft, kun je dat doorgeven aan de penis of vagina van de ander. Het contact tussen beschadigd mondslijmvlies (aften, wondjes, zweertjes, tandvleesontsteking) en genitale wonden of menstruatiebloed verhoogt de kans dat je een infectie oploopt.
Herpes kun je ook krijgen door aanraking van een wondje of de huid van een penis of vagina met de hand of vinger, bijvoorbeeld door vingeren of aftrekken. Raak je je eigen geslachtsdeel aan, dan kun je herpes aan jezelf overdragen. Van alleen zoenen kun je trouwens ook een soa krijgen, als je zoent met iemand die een koortslip heeft, of wondjes, zweertjes of blaasjes in de mond. Al gebeurt dat maar zelden.
Hiv kan ook oraal worden doorgegeven, al is dat heel erg uitzonderlijk. Iemand moet dan klaarkomen in een mond waarin een wondje aanwezig is. Bovendien worden de meeste mensen met hiv behandeld, waardoor het niet meer seksueel overdraagbaar is.
Om zeker te zijn dat je geen soa via de keel of mond overgedragen krijgt tijdens orale seks, kun je het beste een condoom of een beflapje gebruiken. Condooms met een smaakje (aardbei, chocolade of champagne) zijn speciaal voor dit doeleinde op de markt gebracht.’’
2. Als je geen klachten hebt, heb je geen soa: fabel
,,Helaas klopt dat niet. Je kunt een soa hebben zonder dat je het weet. Gonorroe bijvoorbeeld geeft bij de meeste vrouwen geen klachten, maar toch kunnen ze het hebben en doorgeven. 75 tot 95 procent van de vrouwen en 50 procent van de mannen merkt niets van chlamydia. Hetzelfde is het geval bij HPV, dat geeft meestal geen klachten.
Bij syfilis kun je een wondje bij je mond, vagina of anus hebben waar je niets van merkt, maar waarmee je wel de bacterie doorgeeft. Daarom is het advies eerst een soa-test te doen bij de huisarts als je meerdere bedpartners hebt of een vaste partner met wie je wilt stoppen met vrijen met een condoom. Of je vraagt een betrouwbare doe-het-zelf test aan via soathuistest of soaaids.nl.’’
3. Soa’s kunnen vanzelf overgaan: feit
,,Ja hoor, dat kan zeker. Chlamydia bijvoorbeeld gaat meestal vanzelf over, zonder blijvende negatieve gevolgen voor de gezondheid en vruchtbaarheid. Dat is goed nieuws, want chlamydia werd lang beschouwd als een belangrijke veroorzaker van onvruchtbaarheid. Ook gonorroe en herpes gaan vaak vanzelf over, evenals wratten, al duurt dat wel relatief lang.
Syfilisklachten verdwijnen vanzelf, maar moet je wel behandelen, omdat je anders jaren later heel vervelende klachten kunt krijgen. Er kan ernstige schade ontstaan aan de hersenen (neurosyfilis) of het hart. In veel landen neemt syfilis momenteel weer toe, Amerika, Canada, en ook in Nederland komt het vaker voor, met name onder mannen die seks hebben met mannen.’’
4. De pil beschermt tegen een soa: fabel
,,Bij het slikken van de pil denken vrouwen vaak dat ze ook beschermd zijn tegen soa’s, maar dat is niet waar. De pil zorgt ervoor dat er geen eisprong plaatsvindt, waardoor je bent beschermd tegen zwangerschap. De pil biedt je verder geen bescherming tegen soa’s.’’
5. Als je eenmaal een soa gehad hebt, ben je immuun: fabel
,,Nee, helaas. Alle soa’s kun je altijd opnieuw krijgen, met name chlamydia en gonorroe. Als je besmet bent met hiv en herpes draag je dit virus een leven lang met je mee.. Vaccinatie beschermt gelukkig tegen HPV en zes soorten kanker.’’
6. Van een soa kun je niet doodgaan: feit
,,Dat klopt wel, je kunt niet overlijden aan een soa. Aan hiv wel, als je je niet laat behandelen. Gelukkig komt aids steeds minder voor. Een onbehandelde syfilisinfectie kan wel schade toebrengen aan de organen. Extra oppassen is het voor zwangere vrouwen die voor het eerst besmet zijn met het herpesvirus of als het virus actief is tijdens de bevalling. Zij kan het doorgeven aan haar baby tijdens of na de bevalling of via borstvoeding overdragen aan haar kind, voor wie dat gevaarlijk en zelfs levensbedreigend kan zijn. Maar dan spreken we niet meer van een soa.’’
7. Van een vieze besmette wc-bril kun je ook een soa krijgen: fabel
,,Een soa overleeft bijna nooit buiten het lichaam, je loopt dan ook geen soa op via een toiletbril. Maar van een besmette handdoek kan je wel HPV of herpes krijgen. Gebeurt niet vaak, maar het kan wel. Van een wrat aan je handen kun je ook geen soa krijgen. Wratten op je handen en voeten worden veroorzaakt door een ander virus dan genitale wratten. Genitale wratten worden veroorzaakt door virussen uit de familie van de humaan papilloma virussen (HPV), met name door de HPV’s type 6 en 11. Je krijgt ze na vrijen met iemand die besmet is met het virus. Dat kan ook als je een condoom gebruikt. Genitale wratten kunnen namelijk ook via de handen worden overgebracht of door het gebruik van een sekspeeltje bij het vrijen.’’
Wat is wat?
1. Genitale wratten: in 2022 waren er ongeveer 45.800 diagnoses.
Genitale wratten, oftewel condylomata acuminata worden veroorzaakt door het HPV virus. Het zijn roze-rode wratjes van 1 tot 5 millimeter groot, die soms kunnen samenvloeien tot grotere bloemkoolvormige wratten. Bij vrouwen zitten ze vooral rond de ingang van de vagina, rondom de clitoris of anus, soms binnenin de vagina of baarmoederhals. Bij mannen zitten ze voornamelijk op de eikel, de voorhuid, rond de anus en soms op de balzak. Ze kunnen jeuken, een branderig gevoel geven en soms heb je ook afscheiding. Een op de tien mensen krijgt ze na vrijen met iemand die besmet is, ook al is er een condoom gebruikt.
2. Herpes genitalis: zeven op de tien mensen dragen dit virus bij zich. Wie klachten heeft, gaat meestal naar de huisarts. In 2022 werd door hen ongeveer 28.500 keer de diagnose gesteld.
Bij herpes genitalis ontstaan rode jeukende plekjes of blaasjes op de huid en slijmvliezen van de penis, vagina of de anus, gemiddeld een week na de besmetting. Het virus bevindt zich met name in het vocht in de blaasjes, maar ook in het slijmvlies van de vagina, penis of anus. Maar zonder blaasjes kan het virus nog steeds aanwezig zijn in lichaamsvloeistoffen zoals speeksel of vaginale scheiding
3. Chlamydia: aantal diagnoses gesteld bij de Centra Seksuele Gezondheid (CSG’s): 24.068 (bron: RIVM april 2024).
De meeste mensen krijgen geen klachten als ze chlamydia hebben. Bij de helft van de mannen en tot 90 procent van de vrouwen geeft chlamydia geen klachten. Als chlamydia in de keel of in het laatste stukje van de darm zit, hebben mensen zelfs bijna nooit klachten. Mensen die wel klachten hebben, melden pijn of een branderig gevoel bij het plassen, (meer of andere) afscheiding uit plasbuis, vagina of anus, jeuk of pijn bij de anus, pijn in de onderbuik (vrouw) of bij de balzak (man)
4. Gonorroe: het aantal diagnoses steeg met 31 procent ten opzichte van 2022, naar 13.853.
Gonorroe wordt veroorzaakt door een bacterie (Neisseria gonorrhoeae). Klachten kunnen zijn: branderig gevoel bij het plassen, een pussige afscheiding uit de penis (druiper), meer of abnormale afscheiding (vrouwen), tussentijds bloedverlies. Wie zich niet op tijd laat behandelen kan ernstigere klachten krijgen, zoals ontsteking van de bijballen (man) en verminderde vruchtbaarheid (vrouw).
5. Syfilis: 1693 diagnoses werden gesteld bij de CSG’s. Hiervan ging het in 93 procent om mannen die seks hebben met mannen.
Syfilis wordt veroorzaakt door een bacterie (Treponema pallidum). De ziekte verloopt in verschillende fasen: van een zweer op de penis, rond de vagina, anus of mond, tot een niet-jeukende huiduitslag, eventueel gepaard met koorts, spierpijn, haaruitval. Na de tweede fase verdwijnen klachten vaak weer. Als de syfilis niet behandeld wordt kun je echter na een periode van jaren zonder klachten alsnog ziek worden door syfilis. Er kan ernstige schade ontstaan aan de hersenen (neurosyfilis) of het hart.
Bron: ad.nl